Op stedentrip naar de kleinste stad van Nederland

Bij een stedentrip denk je aan een grote stad. Toch? Zo’n stad waar ontzettend veel te doen is en waar je struikelt over de hotspots, hippe tenten en leuke activiteiten? Maar het kan ook anders. Wij gingen namelijk op stedentrip naar de kleinste stad van Nederland – Bronkhorst in Gelderland – om daar een stadswandeling te maken…

Dat ‘kleinste’ moet ik meteen nuanceren, want ondanks het feit dat Bronkhorst stadsrechten heeft en slechts zo’n 150 inwoners telt, zijn er meer plaatsen in Nederland die aanspraak maken op deze claim of fame. En aangezien de plaatsjes Staverden, Eembrugge, Sint Anna ter Muiden en Burghorn ook stadrechten en minder inwoners hebben dan Bronkhorst, lijkt de titel ‘kleinste stad van Nederland’ niet helemaal correct. Maar klein is het wel…

Stoer stadje

Ik parkeer de auto rond een uur of vier op de parkeerplaats net buiten de bebouwde kom. Hier begint de wandelroute ‘stoer stadje’ die zo’n 3 kilometer lang is en voornamelijk door de ommelanden van Bronkhorst voert. Hoewel de route eigenlijk andersom gaat, wandelen wij eerst het stadje in over klinkers en langs oude boerderijen met grote rode of grijze pannendaken.

Het duurt niet lang voordat we in het ‘centrum’ zijn, dat met z’n schattige oude huisjes in combinatie met de kerstverlichting lijkt op een schilderij van Anton Pieck. Bronkhorst mag dan wel stadsrechten hebben, het doet allesbehalve stads aan. Sterker nog, het lijkt wel of de tijd in dit boerendorp stilgestaan heeft. Ik had echt niet verbaasd opgekeken als er een paard en wagen de hoek om was gekomen….

De Heren van Bronkhorst

Bronkhorst is in de 10de eeuw ontstaan als boerennederzetting rond een motteburcht – een burcht gebouwd op een kunstmatig aangelegde heuvel. Dit kasteel behoorde in de Middeleeuwen toe aan de Heren van Bronkhorst, invloedrijke ridders en edelmannen met een toonaangevende positie binnen de Gelderse adel. De Heren zorgen er in 1482 voor dat het kleine Bronkhorst stadsrechten krijgt evenals een stadsmuur en een stadsgracht. Maar desondanks groeit de stad nauwelijks.

In de late middeleeuwen heeft Bronkhorst te lijden onder oorlogen en belegeringen. In 1582 wordt het kasteel door de Spanjaarden in brand gestoken en gedeeltelijk in de as gelegd. In de eeuwen die volgen raakt het kasteel steeds verder in verval en de restanten worden uiteindelijk in 1828 afgebroken. In 1633 verwoest een stadsbrand een groot deel van het middeleeuwse stadje. Alleen de kapel en het originele stratenplan blijven behouden. Het stadje wordt herbouwd en in de 60-er jaren gerestaureerd en in de oorspronkelijke staat teruggebracht. Tegenwoordig is Bronkhorst een soort openluchtmuseum met z’n 38 rijksmonumenten.

Stadscentrum

We passeren Herberg de Gouden Leeuw, gevestigd in een grote stadsboerderij uit 1650. Het terras is nat en leeg, maar dat zal in de zomer wel anders zijn. De kinderen checken even de diepte van de waterputten aan weerszijden van de Onderstraat voordat we doorlopen naar de pomp naast de Kapel uit 1344. Zoon P probeert ‘m uit, maar hij doet ’t niet. We lopen rechtsaf de Bovenstraat in tot aan het Hooge Huys; het enige huis dat een beetje stads aandoet. Dan slaan we linksaf de Kapelstraat in en lopen we rechts via het Gijsbertplein het stadje – het blijft raar klinken – uit. Hier ligt de heuvel waar het kasteel stond. De kinderen rennen omhoog. Bovenop staat een maquette van het oorspronkelijke kasteel.

Spannende wandeling

Voor we het weten, zijn we de kleinste stad van Nederland uit. De rest van de wandeling gaat over meer en minder drassige paadjes en is aangegeven met blauwe pijltjes. Bij Restaurant Het Keukengemaal – een stijlvol restaurant op een prachtige plek met uitzicht over de IJssel waar ik in de modderige staat waarin we verkeren helaas niet naar binnen durf – slaan we linksaf en vervolgen de route langs de Grote Beek. Eerst gaat het nog wel, maar naarmate we dichterbij de Bronkhorstermolen komen, wordt het pad steeds drassiger en de naastgelegen kleiige akker steeds glibberiger. Ik overweeg serieus terug te gaan, maar de kinderen vinden het maar wat spannend. En we zijn nu toch al hartstikke vies…

We waden, glibberen en glijden dus vrolijk verder. De molen halen we net niet want ik besluit linksaf te slaan zodra dat kan (langs de kleiige akker). En zo komen we niet op de Spaensweertweg, maar op de verharde Molenstraat waarmee we een klein stukje van de route afgesneden hebben. We doen verwoede pogingen de dikke plakken klei van onze schoenen te krijgen, maar dat lukt niet echt. We slaan rechtsaf en lopen opnieuw over een drassig pad langs de Molenkolk die we later oversteken. Via de Molenkolkweg en de Onderstraat komen we weer bij de parkeerplaats uit.

Warme chocolademelk

Omdat ik de kinderen warme chocolademelk in het vooruitzicht gesteld heb, arriveren we na dit avontuur nat en modderig in De Gouden Leeuw. Gelukkig zijn er niet veel mensen (dat schijnt in de zomerperiode wel anders te zijn). Voor de grote open haard is nog een hele bank vrij. De kinderen doen alsof ze thuis zijn, gooien hun natte jassen en schoenen neer en beginnen een praatje met het stel dat tegenover ons zit (die dat gelukkig niet erg vinden). Het is heerlijk bij de haard. Zoon P legt nog een blok hout op het vuur. En we drinken warme chocolademelk met slagroom, terwijl tegenover ons de bierproeverijtjes (drie glaasjes bier met spannende namen) en de hapjes op tafel gezet worden. Zo jammer dat ik nog moet rijden…

Een beetje rozig en voldaan lopen we terug naar de auto. Ik vond Bronkhorst leuk. De kinderen vonden de wandeling spannend en we hebben allemaal genoten van het chocolademomentje bij de open haard. Kortom, ook een stedentripje naar de kleinste stad van Nederland is de moeite waard!

Praktische informatie

De stadswandeling ‘Stoer Stadje’ kan je vinden op route.nl https://www.route.nl/wandelroute/336235/stoer-stadje of via de app. Het is jammer dat het routekaartje bij de wandelroute wel de interessante punten aangeeft, maar niet vertelt wat die punten dan zijn. Wellicht dat dat overigens in de app wel gebeurt… Ik vond het in ieder geval geen ramp…