De Andreas Schotel wandelroute combineert kunst en natuur rond Esbeek

In het Noord-Brabantse dorp Esbeek ligt de focus halverwege februari op het komende carnavalsfeest. De medewerkers van Café Schuttershof zijn druk met de voorbereidingen. De twee Rotterdamse bezoekers van het aan het café grenzende museumpje – vriend V en ik – worden dan ook met rust gelaten. Met het bezoek aan het Andreas Schotel museum, beginnen wij de Andreas Schotel wandelroute; een 10 kilometer lange wandeling met als rode draad het leven en werk van de kunstenaar Andreas Schotel die een deel van zijn leven in Esbeek doorbracht. 

Andreas Schotel museum

In het kleine museumpje (gratis) maken we kennis met de kunstenaar die in 1896 geboren werd in Rotterdam. Hij stierf er ook (in 1984), maar bracht vanaf 1923 zijn zomers door in Esbeek, waar hij met vrouw en kinderen verbleef in een klein huisje in de bossen. Schotel liet zich in Esbeek inspireren door de combinatie van de werkende mens en de Brabantse landbouw. Deze legde hij vast in aquarellen en etsen, onder andere met de door hemzelf ontwikkelde etstechniek ‘schoon gedrukte ets’. Helemaal begrijpen wat dat inhoudt, doe ik – ook na een bezoek aan het museumpje – niet, maar het apparaat dat hij hier speciaal voor ontwikkelde – ‘Mari’ – staat er.

Na een kwartier hebben we alles gezien en beginnen we aan de wandeling rond Esbeek. Het museum is start- en eindpunt. Je kunt hier ook een folder van de wandelroute halen (die ook online te vinden is). Tijdens de wandeling kom je aquarellen en etsen van Schotel zelf tegen – geplaatst op schildersezels – die je een beeld geven van zijn werk en de plekken waar hij werkte. Ook vind je langs de route verschillende (grote) sculpturen. Het zijn bijna allemaal werken gemaakt door Hannes Verhoeven die zijn atelier (ook) in Esbeek heeft en zich bij het maken van kunstwerken veelvuldig laat inspireren door het werk van Schotel.

De Schuttel

De eerste sculptuur ‘De Verbinding’ staat schuin tegenover de kerk. Het lijkt erop alsof het gezin op reis gaat. En dat is ook zo, al rijdt de stoomtram waar ze op wachten – tussen Tilburg en Esbeek – allang niet meer. Als we rechtsaf slaan, lopen we het dorp uit. De ets ‘Zicht op Hilvarenbeek’ is de eerste schildersezel die we tegenkomen. De gelijkenis met het zicht op Hilvarenbeek van nu is onmiskenbaar. Ik herken de kerktoren… Langs een drassige beeldentuin lopen we richting de Schuttel; het huisje waar Schotel en zijn gezin hun zomers doorbrachten. Het piepkleine rode huisje (2x2m) met aanbouw (2x2m) staat in het bos net buiten het dorp. Hier begint de Rovertsche Heide. Via een smal paadje op De Slikkenberg komen we langs het kunstwerk ‘Op sterk water’ dat gemaakt is door Joost Oerlemans. En langs een kabouterdorp…

Verroeste PK’s

Was de lucht al grijs en regenachtig toen we weggingen, nu begint het toch serieus te regenen. Net op het moment dat we aankomen op de plek waar je de route desgewenst kunt inkorten tot 3,5 km. Schuilend onder een boom besluiten we toch de hele route te wandelen. Nu stoppen, voelt zo onaf… We zetten onze capuchons op en gaan verder. Als ik de levensgrote sculptuur van een ploegende man met paard (Verroeste PK’s) zie, ben ik al blij met onze keuze. Het beeld is zo krachtig op de plek waar het staat… Echt heel mooi. 

Baadsters en bijen in het Broekeling

Als we rechtsaf het Natuurbelevingspad Het Broekeling inslaan, is het gelukkig opgehouden met regenen. Het Broekeling is een van de vennen op Landgoed De Utrecht. Hier komen we de drie naakte dames – het blijkt er uiteindelijk één te zijn in drie poses – tegen die op de voorkant van de folder van de Andreas Schotel Wandelroute staan. Het kunstwerk De Baadsters in Broekeling, is geïnspireerd op de etsen en aquarellen met naakten van Schotel. Ze zijn net echt… de dames aan de rand van het water. Zo goed passen ze er. Het is dat het koude, grijze weer niet echt klopt bij een zwempartijtje…

We lopen verder om het Broekeling heen en komen aan de andere kant van het water een oude bijenschans tegen. Ik heb nog nooit zoiets gezien. Het is een soort grotachtige ruimte met een aarden dak waarin bijenkorven staan. Vanaf de middeleeuwen – toen bijen gehouden werden voor honing en was – waren er veel van dit soort bijenschansen in Nederland, maar ze zijn bijna allemaal verdwenen. In deze bijenschans stonden ooit 800 korven.

Ontmoeting met Andreas op Landgoed De Utrecht

Landgoed De Utrecht dankt zijn naam aan verzekeringsmaatschappij De Utrecht (nu ASR) die het heidegebied bezat en er vanaf 1898 bos en landbouwgrond van maakt. Gelukkig is een deel van de natuur bewaard gebleven. In 1941 werd het Arnoldspark aangelegd, waarin zich ook een Arboretum bevindt met een vijver en prachtige grote sequoia-bomen. Als we rechtsaf slaan, zien we voor ons de sculptuur ‘Ontmoeting met de meester’ en daarachter – aan de andere kant van de weg – Huize Rustoord; dat de verzekeringsmaatschappij liet bouwen als vakantieoord voor zijn personeel. Het enorme kunstwerk van een schilderende Andreas Schotel is gemaakt door Hannes Verhoeven. ‘De meester’ staat erbij zoals hij ook op foto’s in het museum staat; met hoed en sigaar.

De Melkfabriek

Voor Huize Rustoord – nu een hotel-restaurant – slaan we linksaf en lopen een stuk langs de N269 (het minst leuke deel van de route). We passeren de bijzondere Brandtoren uit 1905 – niet toegankelijk voor publiek – en komen bij de rotonde het kunstwerk ‘Stellingzagen’ tegen. Vlak na de rotonde verlaten we de doorgaande weg weer (gelukkig!). Langs de Beerendijk staat misschien wel het meest bekende kunstwerk op deze route ‘De Melkfabriek’. Deze enorme met hout beklede koe staat symbool voor het contrast tussen natuur en industrie. De koe als melkmachine… Je kunt om de koe heenlopen, maar je kunt ‘m ook van binnen bekijken en dat maakt dit kunstwerk extra leuk. 

Langs een schildersezel met daarop de aquarel ‘Oogst’ lopen we weer richting Esbeek. De Oude Trambaan brengt ons bij knooppunt 89, waar we aansluiten op de verkorte versie van de route. Het wordt al donker als we het laatste kunstwerk bekijken. Het zijn twee op het land werkende dames met als titel ‘Alsof ze nooit zijn weggeweest’. Het valt me op dat Hannes Verhoeven er goed in is om kunst en omgeving te combineren. Iets waar ik blij van word. Redelijk opgedroogd maar koud, arriveren we weer bij het Andreas Schotel Museum dat ondertussen dicht is. 

Openluchtmuseum

De Andreas Schotel wandelroute is een 10 kilometer lange kunstroute, waarbij je onderweg zowel werk van Schotel zelf als sculpturen van met name Hannes Verhoeven tegenkomt. En dan is het ook nog eens een prachtige route die grotendeels over onverharde paden – de N269 is de uitzondering – door de mooie natuur rond Esbeek voert. En daarmee doet deze wandeling enorm recht aan de kunstenaar waar het allemaal om draait. Die zijn inspiratie haalde uit de natuur, de mens en de arbeid. Eigenlijk is de wandelroute het Andreas Schotel Museum. In ieder geval de openlucht-versie daarvan…