Brno – de tweede stad van Tsjechië – is een hartstikke leuk stadje met mooie gebouwen, parken en musea. Maar wist je dat in Brno ondergronds ook van alles te beleven is? Ik zet de ondergrondse activiteiten voor je op een rijtje en vertel je ook of ze leuk zijn voor kinderen…
Labyrint
Het lijkt misschien onvoorstelbaar, maar onder het centrum van Brno ligt een doolhof aan gangen en kelders. Deze vinden hun oorsprong enerzijds in de opslagruimtes die aangelegd werden onder de Koolmarkt om etenswaren overnacht koel op te slaan, anderzijds in de kelders van huizen in de direct omgeving van de markt. In de 15de en 16de eeuw ontstond steeds meer behoefte aan opslagruimte en deze werd gevonden onder de grond; nieuwe ruimtes werden aangelegd en door middel van gangen met elkaar en de bestaande ruimtes verbonden. Zo ontstond een groot ondergronds netwerk dat zich tot buiten de stadsgrenzen uitstrekte. Een deel van het netwerk onder de Koolmarkt (Zelný thr) kan je bezoeken.
De ingang tot het Labyrint vind je op Zelný trh 21 (de uitgang is even verderop aan hetzelfde plein). Elk half uur (.00 en .30) start een rondleiding waar je je bij aan kunt sluiten. Een rondleiding met een gids die alleen Tsjechisch spreekt… Voor anderstaligen is een audiotour beschikbaar in het Engels of Duits. Ik betaal 320 kronen toegang; 160 voor mij en 2 keer 80 voor de oudste twee kinderen (zoon M is gratis). Beneden op het startpunt van de rondleiding, probeer ik de algemene info van de audiotour tot me te nemen en deze door te vertalen naar de kinderen. Het lukt maar ten dele…
De rondleiding die ruim een half uur duurt, gaat door verschillend ruimtes die naar thema ingericht zijn. Zo zien we onder andere hoe voedsel bewaard werd, hoe wijn gemaakt werd, hoe de ondergrondse ruimtes verlicht werden, hoe de dokter werkte en hoe gevangenen gestraft werden. Ondanks het enthousiasme van de gids en haar pogingen de kinderen in gebrekkig Engels te betrekken, vinden wij de rondleiding geen succes. We verstaan haar (uitgebreide) uitleg niet, het lukt me niet goed de audio guide te beluisteren omdat de kinderen ook aandacht vragen en we blijven in elke ruimte best lang stilstaan. De kinderen hebben het na vier ruimtes wel gezien en ik eigenlijk ook.
Meer informatie: http://www.gotobrno.cz/en/labyrinth-under-zelny-trh
Ossuarium
Het ossuarium – één van de grootste in Europa – ligt onder de St Jacobskerk en is in de 17de eeuw gebouwd nadat de begraafplaats binnen de stadsmuren geen ruimte meer had om uit te breiden. Er werd een roulatiesysteem ingevoerd, waarbij ze een graf na tien jaar ruimden. De resten werden met een grote boog in het ossuarium gegooid. In de 18de eeuw vulde het ossuarium zich – geholpen door uitbraken van Pest en Cholera – snel, waarna er een uitbreiding plaatsvond tot onder de begraafplaats.
Een deel van dit uitgebreide knekelhuis kan je bezoeken. Ik bestaal 280 kronen toegang; 140 voor mij en 2 x 70 voor de oudste twee kinderen. Hier mogen we op eigen gelegenheid rondlopen – ik krijg uitleg op papier mee in het Engels – en dat is fijn. Ik heb de kinderen wel even voorbereid door ze plaatjes te laten zien van wat hen te wachten staat. Ik kan me voorstellen dat ze anders wat onaangenaam verrast worden door zoveel botten en schedels. Eenmaal beneden blijken het niet zozeer de menselijke resten die hen angst aanjagen, maar het muziekje dat speciaal voor deze plek gecomponeerd is. Het is met recht een grafmuziekje, maar dan wel één met een spannend ondertoontje…
We lopen een klein trapje af. Als we linksaf slaan, zien we al snel aan weerszijden botten opdoemen. Jammer genoeg zijn ze zo netjes neergelegd, met een mooi patroon van schedels erin, dan het niet echt lijkt. Aan het einde van de korte gang is een t-splitsing die nergens heengaat. In het midden staat een kolom van beenderen en schedels en ook links en rechts zijn de muren ervan gemaakt. Weliswaar iets minder ‘netjes’, maar toch… Alleen achter de kolom is nog een stuk gang dat afgeschermd wordt door een doorzichtige wand waarachter botten en schedels opgestapeld liggen op de manier waarop ze dat vroeger deden (tenminste, zo stel ik mij voor). Kijk, dat spreekt tot de verbeelding.
Rechts staan nog twee doodskisten met skeletten erin. Zoon P vindt dat maar niets. We lopen terug richting de uitgang en slaan nog even linksaf. Het is een korte gang die eindigt in een stapel schedels. Luguber, maar weer net niet echt omdat ze zo mooi neergelegd zijn. Hoewel de kinderen dit bottenhuis een spannend avontuur vinden, valt het mij al met al een beetje tegen. Een goed beeld van hoe het geweest is, krijg ik niet echt. En ik ga weg met het gevoel dat ze er meer van hadden kunnen maken.
Meer informatie: http://www.gotobrno.cz/en/the-ossuary-of-st-james-church


Kelder van de muntmeester
De kelder van de muntmeester (Mintmaster’s cellar, Mincmistrovský sklep) bestaat, net als het Labyrint, uit een aantal met elkaar verbonden kelders onder Dominikánské náměstí. De ingang vind je aan Panenská street. In de kelder van de muntmeester vind je een tentoonstelling over het slaan van munten in Brno tussen het midden van de 11de eeuw en het begin van de 16de eeuw. Wij zijn zelf niet in deze kelder geweest, maar ik begrijp dat je bij een bezoek eerste een 30 minuten durende film over de geschiedenis van Brno te zien krijgt. Vervolgens leidt een gids je rond die je – in het Engels dit keer – verhalen vertelt en uitleg geeft over het productieproces. Geen idee of je de film kan overslaan met kinderen, maar ik schat in dat mijn kinderen de rondleiding wel interessant gevonden hadden.
Meer informatie: http://www.gotobrno.cz/en/mintmaster-s-cellar
Cryptes
Onder het Kapucijner Klooster uit de 17de eeuw ligt een crypte waarin tientallen mummies van vooraanstaande geestelijken ‘begraven’ liggen in kisten met een glazen deksel. Helaas werd de crypte gerenoveerd toen wij er waren, dus hebben we niet binnen kunnen kijken. De kinderen hadden er overigens wel zin in alhoewel ik vermoed dat met name zoon P het er niet lang volgehouden had (die heeft het niet zo op skeletten en mummies). De toegang tot de crypte bevindt zich naast het hoofdportaal van de kerk.
De Petrus en Pauluskathedraal heeft ook een crypte die je kunt bezichtigen. Daarin vind je echter geen mummies, maar de fundamenten van de eerste kerk die op deze plek gestaan heeft. Minder leuk voor kinderen dus.
Onderhoudstunnels
Onder Brno ligt – net als onder elke stad waarschijnlijk – een netwerk van buizen, leidingen en bijbehorende onderhoudstunnels. En in Brno kan je deze tunnels met een gids bezoeken. De korte rondleiding duur een uur, de lange anderhalf uur. Dit leek me nou hartstikke leuk om te doen, maar helaas zijn mijn kinderen te klein. Vanaf 12 jaar mag je aan deze rondleiding deelnemen. Tot 15 jaar moeten kinderen begeleid worden door een ouder. Het begin en het einde van beide rondleidingen is op Josefská street. Tickets kan je – net als de tickets voor het Labyrint – kopen op Zelný trh 21.
Meer informatie: http://ticbrno.cz/en/underground/guided-tours-in-utility-tunnels
Kazematten
De kazematten van Kasteel Spilberk vallen eigenlijk buiten de categorie ‘ondergronds’. Het betreft weliswaar de kelders van het kasteel maar die bevinden zich vanwege de slotgracht die rondom uitgegraven is dus niet meer echt onder de grond. Toch horen de kazematten qua spanning en sensatie helemaal bij de ondergrondse avonturen in Brno. Sterker nog, voor de kinderen was dit het meest griezelige en spannende avontuur van het hele rijtje.
Als we aankomen bij het kasteel moeten we kiezen; het museum in het kasteel of de kazematten onder het kasteel. We kiezen voor het laatste. Ik betaal 200 kronen; 90 voor mij en 2x 50 en 1x 10 voor de kinderen. We krijgen een plattegrond mee met uitleg in het Engels en instructies over de gewenste volgorde der dingen en dan kunnen we gaan. In de kazematten – de onderste verdiepingen van het kasteel – bevond zich vroeger de gevangenis.
Eenmaal binnen in de lange gangen is het niet moeilijk je voor te stellen hoe het er geweest moet zijn. Het is er koud, nat en donker. Volgens de uitleg was er in de meeste ruimtes wel een haard, maar ik kan me niet voorstellen dat dat veel zoden aan de dijk zette. In sommige van de ruimtes is met poppen geprobeerd een voorstelling te geven van hoe het geweest is. Compleet met martelwerktuigen en dergelijke. Zoon M en dochter F vinden het maar wat spannend en zoon P speelt daar handig op in door ze te laten schrikken of angstaanjagende geluiden te maken. Het leidt tot een hoop gegil en gedoe dus is het maar goed dat we bijna alleen zijn.
In de tweede wereldoorlog werden de kazematten door de Duitsers gebruikt. Het switchboard van de telefooncentrale dat in één van de vertrekken aan de muur hangt, is daar een stille getuige van. Ik ben blij als we de donkere gangen achter ons kunnen laten; wat een nare plek. Vanzelfsprekend vonden de kinderen dit met stip de leukste en spannendste ‘ondergrondse’ tocht die we gemaakt hebben.
Meer informatie: http://www.gotobrno.cz/en/spilberk-castle


3 comments
Kazematten zijn altijd boeiend voor kinderen
Bezoek aan Brno,
Wij zijn een week in Brno geweest heel slecht weer maar de laatste 3 dagen droog wij hebben overnacht in Orea Hotel Voronez ,een mooi Hotel ,maar wel druk door Events die er regelmatig plaatsvinden ,mocht je van wandelen houden ,dan kom je hier ook wel aan je trekken wij liepen iedere dag even naar het centrum en ook weer terug ,via de stappen teller ongeveer 20 km per dag ,Spielberk met de gevangenissen uit 1740 NC. vonden wij erg interessant om te zien ,ook het Tjechiesche Wijnfeest op het grote plein in het centrum was leuk , wij wilden naar Wenen met de bus ( bij grandhotel ) staan bussen via Regio Jet het heet Student Agency ,maar weet wel dat het 2 uur rijden is ,wij cancelden deze trip daarom en kregen het geld terug -25% ( €3,83 ) dus dat viel weer mee ook zijn we naar Olomounc geweest maar wij vonden Brno bruisender dus leuker maar al met al incl. Slecht weer toch prima vermaakt ,al kun je dichter bij huis ook leuke plekken vinden in Tjechie ( Plzen bijvoorbeeld ) 5 uur minder rijden ,ook een tip rij overdag er zijn vele wegwerkzaamheden en slechte verlichting ,is overdag prima te doen alleen s’nachts lijkt mij dit erg vermoeiend ,
Wat leuk om over jouw reiservaringen in Brno te lezen Rein. Een week Brno is misschien wel wat lang, dan ga je inderdaad op zoek naar uitstapjes in de omgeving. Maar volgens mij is er rondom Brno ook genoeg te zien en te doen (zijn jullie ook naar de grotten geweest?). Jammer dat jullie het niet zo getroffen hebben met het weer. In dat geval zijn al die ondergrondse attracties wel een uitkomst. Ik ben blij te lezen dat we het erover eens zijn dat Brno een leuke stad is. Dank voor je uitgebreide reactie!