Wat is er te doen in Fez (Marokko)?

Onze buurvrouw wil in de meivakantie naar Fez (Fes, Marokko) met haar tienjarige zoon. Geen slechte keuze. Fez is de oudste van de vier Marokkaanse koningssteden. De oude stad – één van de weinige nog functionerende Middeleeuwse steden ter wereld – is UNESCO Werelderfgoed. Wij bezochten Fez een aantal jaar geleden en delen graag de highlights.

Fez (Fes) bestaat uit drie delen. De ville nouvelle met z’n brede lanen gebouwd door de Fransen. Hier vind je de meeste (nieuwerwetse) restaurants en hotels. Fes el-Bali, de oude ommuurde stad, waar je je alleen te voet kunt verplaatsen. En tussen beide, het door de Meriniden gebouwde nieuwe Fes: Fes el-Jdid.

Fes el-Bali; de oude medina en de souks

Een must-see in Fez is de oude medina: Fes el-Bali. Deze ‘stad in een stad’ is gebouwd in de tweede helft van de achtste eeuw en is een waar doolhof waar je hopeloos in kan verdwalenº. Er zijn ongeveer 9400 straatjes, waarvan het merendeel doodloopt. Het is een hectische mengelmoes van veel mensen in kleine (vaak overdekte) straatjes, ezels die onder voortdurend Balek! (‘pas op’) door de menigte worden gedirigeerd en steegjes waar de gevels aan beide zijden gestut worden met houten balken. Een bezoek aan de medina is een overweldigende ervaring voor al je zintuigen.

Doen! Heb je geen zin om te (ver)dwalen? Het hoeft ook niet. Er zijn verschillende goedgemarkeerde wandelroutes door de medina, aangegeven met borden en pijlen. Elke route heeft een eigen kleur en thema (infomeer bij een informatiepunt voor toeristen).

Medersa Bou Inania

Ben je toch verdwaald, vraag dan naar Bab Bou Jeloud; de belangrijkste toegangspoort tot de oude stad. De enige hoofdwegen door de medina – Talaa Kebira en Talaa Sghira – komen bij deze blauwgroene poort samen. Vlak bij Bab Bou Jeloud vind je Medersa Bou Inania. Deze religieuze school is gebouwd rond 1350. Het is één van de weinige religieuze gebouwen in de medina waar je als niet-moslim in mag en dit is een prachtig (gerestaureerd) voorbeeld van de bouwkunst van de Meriniden.

Batha Museum

Ten zuiden van Bab Bou Jeloud vind je Dar Batha; een museum in een zomerpaleis uit de 19^de eeuw. Het Batha museum heeft een uitgebreide collectie traditionele Marokkaanse kunst en handwerk, waaronder prachtige voorbeelden van het blauwe aardewerk waar Fes om bekend staat. De tuin van het museum is een fijne plek om even tot rust te komen na de hektiek van de medina.

Uitzicht over Fes el-Bali

Foundouk El-Nejjarine

In de medina, waar Talaa Kebira en Talaa Sghira (opnieuw) samenkomen, staat nog een gebouw annex museum dat je eigenlijk moet bezoeken. Foundouk El-Nejjarine – een voormalige caravanserai; een ‘herberg’ waar handelsreizigers in de 18^de eeuw voedsel en onderdak konden krijgen – herbergt het Museum of Wooden Arts and Crafts. De museumcollectie is niet zo indrukwekkend, het gebouw zelf des te meer. Niet alleen vanwege het prachtig houtsnijwerk, maar ook omdat het door zijn typische bouwstijl – rechthoekig om een binnenplaats met een fontein – een oase is in de drukte en hitte van Fez.

Kairaouine Moskee

Niet ver van Foundouk el-Nejjarine, in het hart van de medina staat de prachtige Kairaouine Moskee met z’n voor de moslimwereld zo belangrijke bibliotheek. Het is één van de grootste moskeeën van Afrika, maar dat is haast niet te zien omdat ‘ie ingeklemd staat tussen huizen en winkeltjes. Niet-Moslims mogen de moskee niet betreden, maar niemand vindt het erg als je even naar binnen gluurt (als de deuren open staan).

Medersa el Attarin

Je kunt de Kairaouine Moskee misschien wel het beste zien vanaf het panoramadak van Medersa el Attarin. Net als Medersa Bou Inania is deze religieuze school toegankelijk voor publiek en zijn de muren en vloeren versierd met zelliges; een Marokkaanse kunstvorm van mozaïek waarbij met veelkeurige tegels van geglazuurd terracotta geometrische patronen worden gevormd.

Doen! Maak foto’s van jezelf of je reisgezelschap met verschillende mozaïeken als achtergrond (of close-ups van alleen de mozaïeken).

Souks

In de hele medina, maar met name in het gebied ten westen van Medersa el Attarin vind je diverse souks. In de bonte verzameling winkeltjes kan je vaak niet alleen locale handgemaakte producten kopen maar ook zien hoe ze gemaakt worden. Kleurrijke Marokkaanse slippers, producten van leer, koper, aardewerk, kruiden en nog veel meer.

Doen! Maak je eigen traditionele trommel van aardewerk zoals de zonen van Marocmama deden (via Plan-it Fezºº).

Chouara tannery

In dit gebied bevindt zich ook de beroemde Chouara tannery, de grootste en oudste nog werkende leerlooierij ter wereld. Dierenhuiden worden op traditionele wijze bewerkt en gekleurd in kleibakken. Hierbij gebruiken ze naast natuurlijke kleurstoffen, onder ander koeienurine en duivenpoep. De (verf)baden kun je het beste zien vanaf het dakterras van één van de textielwinkeltjes. Een niet te missen schouwspel (en een nooit meer te vergeten stank).

Chouara tannery

Borj Nord

Op de heuvels net buiten de Medina van Fes ligt een gerestaureerd fort: Borj Nord. Dit fort is gebouwd in de 16de eeuw door de toenmalige heerser Sultan Ahmed al-Mansour om de stad en zijn bewoners in de gaten te kunnen houden. Nu is Borj Nord een wapenmuseum met een collectie van meer dan 5000 meer en minder oude wapens uit het hele land.

Merenid Tombes

Niet ver van Borj Nord liggen de Merenid Tombes. Er is niet veel bekend over deze grafmonumenten uit de Merinidische tijd die vervallen zijn tot ruïnes. Slechts een paar inscripties zijn nog leesbaar.

Doen! Het uitzicht op de Medina is spectaculair vanaf beide locaties, vooral bij zonsondergang als de oproep tot gebed door de stad klinktººº.

Jnan Sbil

Tussen Fes el-Bali en Fes el-Jdid liggen de Jnan Sbil tuinen. Een erg mooi en schoon park met fonteinen, een meer, fruit-, bamboe-, en ecalyptusbomen en een mooie cactustuin. Zeker een bezoekje waard voor bijvoorbeeld een picknick, met name in het voorjaar als alles in bloei staat.

Dar el-Makhzen

Fes el-Jdid werd in 1276 door de Meriniden gebouwd als uitbreiding op Fes el-Bali. Midden in dit ommuurde deel van Fez staat Dar el-Makhzen: het koninklijk paleis. Dit was toentertijd het hoofdverblijf van de Merinidische sultan en ook nu nog wordt het gebruikt door de koning van Marokko wanneer hij in Fez is. Het paleis is niet open voor publiek, maar ook mooi van buiten. Vooral de imposante Moorse poort, met de zeven gouden deuren voorzien van bronzen kloppers.

Mellah

In de 14^de eeuw werd Fes el-Jdid een toevluchtsoord voor joden en ontstond de joodse wijk – de Mellah – ten zuiden van het koninklijk paleis. De huizen met ramen en balkonnetjes aan de straatzijde geven deze wijk een heel ander aangezicht dan een moslimwjk. Een bezoek aan het kerkhof – en het naastgelegen piepkleine joodse museumpje – is zeker de moeite waard.

Doen! Wil je meer weten over de geschiedenis van de joodse wijk; bezoek ‘m dan met een gids.

Merenid Tombs

º De medina van Fez is niet makkelijk toegankelijk met een kinderwagen. Overweeg in plaats daarvan een draagzak of rugdrager mee te nemen (of zet je kind af en toe op je nek).

ºº Op zoek naar een bijzondere ervaring in Fez? Kijk dan eens op de website van Plan-it Fez.

ººº Je kunt te voet de heuvels opklimmen vanuit de medina, maar je kunt ook een taxi nemen. Ga bij voorkeur niet alleen rond zonondergang en let goed op je spullen.